Cholesterol
Aderverkalking is een ouderdomsziekte. Aderverkalking, of atheriosclerose is een langzaam voortschrijdend proces waarbij cholesterol wordt afgezet tegen de wand van de bloedvaten. Hierdoor vernauwen de bloedvaten langzaam. Het steeds nauwer worden van deze bloedvaten zal leiden tot verminderde bloedvoorziening van de achterliggende weefsels. Aderverkalking is een zogenaamde leefstijlziekte. De ziekte kan worden veroorzaakt door een slecht leefpatroon gedurende een lange periode, maar ook mutaties in het erfelijk materiaal kan de oorzaak zijn van veel hart- en vaatziekten.
Door roken, stress, hoge cholesterolwaarden en hoge bloeddruk kan de binnenkant van de bloedvaten beschadigd raken. Deze endotheellaag is normaliter heel glad, zodat het bloed er met zo min mogelijk weerstand doorheen kan. Bij een beschadigde endotheellaag verhoogt de weerstand en kunnen vetachtige stoffen makkelijk blijven plakken.
Aderverkalking wordt veroorzaakt door cholesterol. Cholesterol is een stof die nodig is in alle cellen. Cholesterol zit bijvoorbeeld in het celmembraan. Cholesterol zit in je voedsel en moet dus via het bloed naar de cellen worden gebracht. Om de oplosbaarheid in het waterige bloedplasma te verhogen wordt het gebonden aan lipoproteinen. Liporoteinen zijn eigenlijk het vervoermiddel van het cholesterol. Er zijn twee soorten lipoproteinen om het cholestrol te vervoeren. High Density Lipoproteins (HDL) en Low Density Lippoproteins (LDL). Cholesterol kan dus binden aan HDL of aan LDL. We spreken dan ook van HDL-cholesterol of LDL-cholesterol.
HDL-cholesterol wordt gezien als gunstig. Dit omdat niet aan de cellen afgegeven cholesterol weer afgevoerd kan worden uit de bloedvaten richting de lever. LDL-cholesterol wordt als risicovol beschouwd, omdat aan de oppervlakte van het LDL receptoren zitten waarmee het LDL kan binden aan de endotheelcellen van de bloedvatwand en dan kan worden opgenomen in de vaatwand. In de bloedvatwand opgenomen LDL-cholesterol zal opgeruimd worden door macrofagen. Het probleem is daarmee niet opgelost, maar juist begonnen. De macrofagen die het cholestrol fagocyteren, veranderen in schuimcellen (foamcellen) en veroorzaken ontstekingen in de spierlaag van de bloedvatwand.
VLDL staat voor zeer-lage-densiteit-lipoproteïne. Je lever maakt VLDL en geeft het af in je bloedbaan. De VLDL-deeltjes vervoeren vooral triglyceriden, een andere soort vet, naar je weefsels. VLDL lijkt op LDL-cholesterol, maar LDL vervoert vooral cholesterol naar je weefsels in plaats van triglyceriden. Je cellen gebruiken het cholesterol voor het herstellen van beschadigingen in weefsels. Cholesterol is ook een bestanddeel van de membranen van de cellen.
HDL cholesterol zorgt ervoor dat de cholesterolresten weer vanuit de weefsels terug naar de lever wordt getransporteerd. Dus de VLDL brengt cholesterol vanuit je lever naar je cellen, HDL functioneert als een bezemwagen en ruimt alle cholesterolresten op en voert het weer af naar de lever waar het wordt afgebroken. Het proces van het afvoeren van vetachtige stoffen en cholesterol vanuit de weefsels richting de lever heet: RCT (Reverse Cholesterol Transport). In de cellen van de lever worden deze vetchtige stoffen afgebroken en verlaten deze afbraakproducten het lichaam via gal en de ontlasting. Door het afvoeren van cholesterol beschermt HDL het lichaam tegen hart- en vaatziekten
De hoeveelheid LDL transportmiddelen wordt ook bepaald door je leefstijl. Een slechte leefstijl zorgt voor een grote productie van LDL-cholesterol. Een teveel aan LDL-cholesterol, kan blijven plakken in de binnenwand van bloedvaten en daar vervolgens de oorzaak zijn van een flinke ontsteking. Dit gebeurt meestal op plekken waar de wand van de bloedvaten beschadigd is. Beschadigingen in de bloedvatwand kunnen het gevolg zijn van een slechte leefstijl zoals roken, een verhoogde bloeddruk of ouderdom.
VLDL en LDL worden soms “slechte” cholesterolen genoemd omdat ze kunnen bijdragen tot de opbouw van plaque in je slagaders. Deze opbouw wordt atherosclerose genoemd. De zich ophopende plaque is een kleverige substantie die bestaat uit vet, cholesterol, calcium, en andere stoffen die in het bloed voorkomen. Na verloop van tijd verhardt de plaque en vernauwt je slagaders. Dit beperkt de stroom van zuurstofrijk bloed naar je lichaam. Het kan leiden tot coronaire hartziekte en andere hartziekten. Het vernauwen is een langzame sluipmoordenaar. Het proces verloopt langzaam én onopgemerkt totdat het feitelijk te laat is.
Zoals je hierboven hebt kunnen lezen kunnen hart- en vaatziekten veroorzaakt worden door een ongezonde leefstijl. Maar ook erffactoren kunnen een rol spelen in het ontstaan van hart en vaatziekten. Hart en vaatziekten kunnen ook veroorzaakt worden door genetische problemen die zich manifesteren in een niet werkende SR-B1 receptor op de membranen van de cellen van de lever.
Bij de afdeling Biofarmacie van het LACDR wordt al meer dan 10 jaar onderzoek gedaan naar de receptor voor HDL, SR-B1. Membraanreceptoren als de SR-B1 receptor zijn eiwitten die in de cellen worden geproduceerd door de ribosomen op het ruw endoplasmatischreticulum in combinatie met het Golgi-apparaat. De code op basis waarvan deze receptoreiwitten worden geproduceerd liggen vast in het DNA van de cel.
In muizen (en allicht ook in mensen) speelt deze receptor een cruciale rol: het eiwit is als het ware een doorgeefluik dat ervoor zorgt dat HDL-deeltjes overtollig cholesterol kunnen afgeven aan levercellen, waar het wordt afgebroken. Als door een genetische oorzaak een niet werkende receptor op de levercellen wordt geproduceerd, dan kan het HDL zijn RTC-taak niet volledig vervullen. Het HDL wil en gaat het cholesterol wel terugbrengen naar de lever, maar zal niet kunnen binden aan de niet werkende SR-B1 receptor. HDL zal zijn vertachtige stoffen niet kunnen afgeven en de lever zal deze stoffen niet kunnen verwerken in de gal.
Om HDL zijn functie goed te kunnen laten uitvoeren is een goed werkende SR-B1 receptor op de cellen van het lichaam nodig. Dit SR-B1 receptoreiwit speelt een belangrijke rol bij het afvoeren van cholesterol vanuit de macrofagen maar de cellen van de lever.
Recent onderzoek laat zien dat niet alleen de hoeveelheid HDL belangrijk is, maar ook de werking van het HDL. In een gecompliceerd proces, genaamd Reverse Cholesterol Transport (RCT), helpt HDL om cholesterol uit de weefsels en schuimcellen via het plasma naar de lever te sturen. In de cellen van de lever wordt het cholesterol afgebroken en bestanddeel van de gal. Gal wordt aan de twaalfvingerige darm afgegeven waarna het via de ontlasting het lichaam kan verlaten.
Als het HDL-deeltje bindt aan de HDL-receptor dan wordt dit complex door de levercel opgenomen. Er zijn dan twee mogelijkheden: het hele complex wordt afgebroken of de HDL-receptor wordt losgekoppeld en opnieuw naar het oppervlak van de levercel gebracht en alleen het HDL-deeltje wordt afgebroken (hergebruik van de HDL-receptor). De afbraak vindt plaats in de lysosomen. Zonder werkend SR-B1 receptor verlopen beide metabole paden niet in de levercel. Vet en cholesterol komt dan terug in de bloedbaan.
Door genetische defecten in het SR-B1-gen in combinatie met een slechte levensstijl kunnen gaandeweg het leven de bloedvaten langzaam maar zeker dichtslibben als gevolg van een ontsteking in de bloedvatwand. Als zo'n ontsteking scheurt komt de bloedstolling op gang. In zeer korte tijd wordt door deze bloedstolling het bloedvat geheel afgesloten en ontvangt het achterliggende weefsel geen zuurstof en voedingsstoffen meer. Als dit in de bloedvaten van het hart gebeurt, leidt het zuurstoftekort in eerste instantie tot pijn op de borst. Dit wordt angina pectoris genoemd. Langdurige blokkade van de zuurstoftoevoer heeft een hartinfarct tot gevolg. Een zuurstoftekort kan ook plaatsvinden in de aders van de hersenen. Kortdurend zuurstoftekort naar de hersenen hebben een TIA (Transient Ischemic Attack) als gevolg. Wanneer de vaatwand langdurig is afgesloten van zuurstoftoevoer kan een beroerte ontstaan.Een mooie film over hoe exact een stent wordt geplaatst is hieronder te zien. Deze video is gemaakt in opdracht van Merit Medical 
Als het plaatsen van een stent, een dotteroperatie of een bypass niet meer mogelijk is, omdat de conditie van het hart te slecht is, rest er nog maar één alternatief. Een harttransplantatie. Recent heeft de medische wetenschap een doorbraak bereikt in de mogelijkheid tot transplanteren. Met de zogenaamde "heart in een box" technologie kan men ook stilstaande harten nog gebruiken als transplantatie hart. Voorheen was het alleen mogelijk om kloppende harten te transplanteren.